Transformacja energetyczna Polski stała się jednym z kluczowych wyzwań najbliższych dekad. W obliczu europejskiej polityki klimatycznej, narzucającej coraz wyższe koszty emisji dwutlenku węgla w ramach systemu EU ETS, Polska – podobnie jak reszta Europy – zmaga się z wyzwaniami związanymi z wyłączaniem stabilnych źródeł energii, takich jak elektrownie węglowe czy atomowe.

Jednocześnie inwestycje w nowe moce, głównie w odnawialne źródła energii (OZE) jak farmy wiatrowe i fotowoltaiczne, napotykają na ograniczenia związane z niewystarczającą infrastrukturą, przede wszystkim w obszarze sieci przesyłowych i magazynowania energii.
Ta sytuacja prowadzi do wzrostu cen energii oraz zagrożeń dla stabilności jej dostaw, co wprost wpływa na konkurencyjność europejskiej i polskiej gospodarki. Relatywne zubożenie społeczeństw, wynikające z rosnących kosztów energii, stawia zasadnicze pytanie: kto poniesie ciężar tej transformacji? Szacunki wskazują, że koszt zmiany polskiego miksu energetycznego w najbliższych dekadach może wynieść od 1,5 do 1,7 biliona złotych.
W kontekście rosnących zagrożeń geopolitycznych, szczególnie po wielokrotnych kryzysach energetycznych ostatnich lat, bezpieczeństwo energetyczne państwa stało się priorytetem. Oznacza ono nie tylko dostępność energii, ale także jej stabilne dostawy po akceptowalnych cenach. Dlatego transformacja nie może być wyłącznie reakcją na dyrektywy unijne – musi być świadomym procesem, chroniącym interesy gospodarcze
i społeczne kraju.

Kierunki niezbędnych działań:
1. Przyjęcie spójnej strategii energetycznej państwa.
Strategia ta powinna być nie tylko dokumentem administracyjnym, ale też realnie wpływać na rynek energetyczny, w szczególności na działalność koncernów energetycznych. Adaptacja strategii do dynamicznych warunków rynkowych
i geopolitycznych powinna stanowić fundament dla inwestycji i modernizacji sektora.

2. Skupienie kompetencji w jednym ministerstwie.
Obecne rozproszenie kompetencji utrudnia podejmowanie kluczowych decyzji. Skoncentrowanie odpowiedzialności za politykę energetyczną i bezpieczeństwo energetyczne w jednym ministerstwie usprawni procesy decyzyjne oraz zwiększy efektywność działań państwa.

3. Przyspieszenie inwestycji w strategiczne aktywa wytwórcze.
Kluczowym projektem jest budowa pierwszej elektrowni jądrowej na Pomorzu, której realizacja musi stać się priorytetem. Niezbędne jest także wyznaczenie kolejnych lokalizacji oraz wybór partnerów technologicznych dla następnych bloków jądrowych.

4. Reaktywacja projektu NABE lub stworzenie realnej alternatywy.
Transformacja energetyczna nie oznacza natychmiastowego odejścia od węgla. Potrzebne jest utrzymanie stabilności systemu elektroenergetycznego poprzez wsparcie dla istniejących elektrowni węglowych, które będą niezbędne jeszcze przez pewien czas, aż nowe źródła energii osiągną wymagane moce.

5. Finalizacja inwestycji gazowych.
Gaz ziemny, choć również emisyjny, stanowi istotne paliwo przejściowe w procesie transformacji. Dlatego konieczne jest dokończenie już rozpoczętych projektów gazowych, które zapewnią elastyczność systemu i bezpieczeństwo dostaw w okresie przejściowym. Stabilne dostawy gazu ziemnego istotne są nie tylko dla bezpieczeństwa energetycznego, ale także dla sektora petrochemicznego.

6. Stworzenie strategii transformacji sektora ciepłowniczego.
Sektor ciepłowniczy, często pomijany w debacie publicznej, również wymaga gruntownych zmian. Przekształcenie ciepłowni w bardziej efektywne energetycznie i mniej emisyjne jednostki będzie kluczowe zarówno dla osiągnięcia celów klimatycznych, jak i poprawy jakości życia mieszkańców. W przyszłości dla dużych systemów ciepłowniczych perspektywiczną alternatywą mogłyby okazać się małe reaktory modułowe, tzw. SMR.

7. Działania na forum UE na rzecz sprawiedliwej transformacji.
Polska musi aktywnie zabiegać w instytucjach unijnych o uwzględnienie specyfiki swojej sytuacji wyjściowej: uzależnienia od węgla, ograniczonych zasobów finansowych i infrastrukturalnych. Transformacja powinna być sprawiedliwa, dostosowana do możliwości i uwarunkowań krajowych, uwzględniająca sytuację ekonomiczną społeczeństwa.

Transformacja energetyczna Polski to proces nieunikniony, ale jego przebieg i tempo powinny być dostosowane do realiów gospodarczych, społecznych i infrastrukturalnych kraju. Przyjęcie kompleksowej strategii, koncentracja kompetencji, rozwój energetyki jądrowej, rozsądne wykorzystanie węgla w okresie przejściowym oraz aktywność na arenie unijnej – to kluczowe elementy, które mogą przesądzić o sukcesie tej transformacji. W przeciwnym razie grozi nam utrata konkurencyjności, pogłębienie ubóstwa energetycznego i destabilizacja systemu energetycznego.